Σχήματα, κωλύματα και χρήματα για τη νεανική ανεργία

Σε μια εποχή που η ανεργία καλπάζει, η αδυναμία εύρεσης θέσης εργασίας δεν αφήνει ανεπηρέαστο το νεαρό κομμάτι της κοινωνίας, τόσο σε εθνικό, όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Με τις εργασιακές σχέσεις να διαμορφώνονται όχι μόνο στα πρότυπα και τις εγγυήσεις εργασιακών συμβάσεων, αλλά στο πλαίσιο νέων τύπων παροχής εργασίας που χαρακτηρίζονται από ευελιξία και σχετικότητα με τις εκάστοτε συνθήκες απασχόλησης, η νεανική εργασιακή απασχόληση δεν είναι ακόμα ξένη με τη παροχή αδήλωτης εργασίας. Ενώ οι πιο ευέλικτες νόρμες εργασιακών σχέσεων φέρονται ως μηχανισμοί απορρόφησης των κραδασμών από τις δυσμενείς συνέπειες της οικονομικής δυσκολίας των εργοδοτών, η πρακτική για τους υπό αυτού του καθεστώτος εργαζόμενους νέους δείχνει την παραίτησή τους από θεμελιώδη δικαιώματα του εργατικού δικαίου, όπως και από κατακτήσεις συναφείς  με την εγγυητική λειτουργία του τελευταίου. Άλλωστε και σε θεωρητικό επίπεδο, όσο πιο μεγάλη η απόκλιση από τη βασική σχέση παροχής εργασίας που οριοθετείται από νομοθετικά κείμενα και παρέχει έτσι βάση για ενεργή αξίωση δικαιωμάτων εκ μέρους της ασθενέστερης πλευράς του εργαζόμενου, τόσο πιο ελαστική και αμφισβητούμενη γίνεται η αναγνώριση και η άσκηση της προστασίας.

Ανταποκρίνονται αυτά όμως μόνο στην ελληνική πραγματικότητα; Παράλληλα με τους εργαζόμενους, εμφάνιση έχει κάνει και η φυλή με τον όρο NEETs (νέοι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης). Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ξεπερνούν ήδη τα 7,5 εκατομμύρια, ενώ στην Ελλάδα ανέρχονται σε περίπου 240.000. Οι νέοι αυτοί, μη έχοντας εναλλακτικές διεξόδους, συνήθως, οδηγούνται στον κοινωνικό αποκλεισμό με αποτέλεσμα να υιοθετούν επικίνδυνη αντικοινωνική ή εξτρεμιστική συμπεριφορά. Οι συνέπειες εκτός από κοινωνικές είναι σαφώς και οικονομικές, αφού (σύμφωνα με το Eurofound) οι NEETs ‘’κοστίζουν’’ στην Ε.Ε. 153 δις ευρώ ετησίως. Σε άλλο πλάνο, παρατηρείται και η μετανάστευση εκπαιδευμένων νέων, παρακινούμενων από τη πίστη σε μια βασιμότερη από άποψη εγγυήσεων εκκίνηση της εργασιακής τους πορείας. Πρόκειται για το λεγόμενο brain drain, που στερεί από χώρες κατά κύριο λόγο του Ευρωπαϊκού νότου και ανατολής  ανθρώπινο κεφάλαιο με αντίκτυπο έτσι στους όποιους θετούς δείκτες ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης, πλήττοντας οικονομίες που θα μπορούσαν να βασιστούν ιδανικά στο πλούτο γνώσεων των κοινωνών τους.

Σκεπτόμενοι για πολιτικές,  αξίζει να γίνει αναφορά και στην πιο σημαντική ίσως πρωτοβουλία-σχήμα  της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους νέους τα τελευταία χρόνια, η “Εγγύηση για τη Νεολαία” ή αλλιώς Youth Guarantee. Η εγγύηση αυτή συνίσταται στον ιδανικό σκοπό ότι όλοι οι νέοι κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά καλής ποιότητας εργασίας, συνεχούς εκπαίδευσης, µαθητείας ή άσκησης, εντός τεσσάρων µηνών από τη στιγµή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσηµη εκπαίδευση και προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Πρόκειται για όχι τόσο καινούριο πλάνο που ανταποκρινόταν σε σκανδιναβικό σχέδιο αρωγής, με αρχή  ύπαρξης εκεί περί το 1981 από απόφαση του Σκανδιναβικού Συμβουλίου. Ενδεικτικά και βάσει στοιχείων, στη χώρα-μέλος της ΕΕ Φινλανδία, η εγγύηση προσφέρει μια θέση εργασίας σε κάθε άνεργο νέο κάτω των 25 ετών ή απόφοιτο πανεπιστημίου κάτω των 30 ετών μέσα σε τρεις μήνες από τη στιγµή που καθίστανται άνεργοι ή αποφοιτούν. Η αξιολόγηση του κατέδειξε πως το 2011 το 83,5% των άνεργων νέων ωφελήθηκε από το πρόγραμμα. Η Ελλάδα υπέβαλλε το σχετικό σχέδιό της στην εκπνοή της προθεσμίας (31/12/2013) και κλήθηκε να το εφαρμόσει από την επομένη (1/1/2014), κίνηση που προφανώς προβληματίζει όχι μόνο την υλοποίηση καθ’ αυτή του θεσμού, αλλά και την ενημέρωση των θιγόμενων για την ύπαρξη βοηθητικού τέτοιου πλαισίου.

Ελαστικές συμβάσεις με χαλαρούς στη τροποποίηση τους όρους, επίκληση μεταβολής των συνθηκών προς το δυσμενέστερο για τους εργαζόμενους με ταμπέλα την ύπαρξη οικονομικής κρίσης και εκμετάλλευση τελικά του νέου απασχολούμενου που προσπαθεί να βρει εμπειρία σε μια αγορά εργασίας που ολοένα παρουσιάζεται εξειδικευμένη στις απαιτήσεις της. Αν αυτά το κομμάτια συνθέτουν ένα μοντέρνο πάζλ εργασίας, ενδιαφέρον έχει η χάραξη ενός δικαιότερου ή έστω συμβατού με τα κεκτημένα και νομοθετημένα δικαιώματα κάδρου που θα κρατήσει σε μια ποιοτική τροχιά την εργασιακή δύναμη της χώρας σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Δήμος Παπαδημητρίου