«Φιλελεύθεροι» ή «Συντηρητικοί»;

Γράφει ο Σωτήρης Μητραλέξης*

Εξετάζοντας την ιδιοπροσωπία του συντηρητικού κόμματος του ΜΒΕ, του Εθνικού Κινήματος, οφείλουμε να αναλύσουμε τα συνιστώντα μέρη αυτής της ιδιοπροσωπίας της – καθώς και τις διαφορές της από παρελθούσες κακοδαιμονίες.

Δεν είναι καθόλου αυτονόητο ή δεδομένο: στην Ελλάδα ζουν και βασιλεύουν οι διαφωνίες για το αν η ευρύτερη παράταξη δεξιότερα του κέντρου (πέρα από τα συγκεκριμένα κόμματα-υποστάσεις της) είναι κυρίως και πρωτίστως «συντηρητική», με στοιχεία οικονομικού και κοινωνικού φιλελευθερισμού, ή πρωτίστως «φιλελεύθερη», διανθισμένη απλώς με κάποια στοιχεία συντηρητισμού.

Η Δεξιά στην Ελλάδα μοιάζει να έχει καταλήξει στον αυτοπροσδιορισμό της: θεωρεί τον εαυτό της κυρίως και πρωτίστως «φιλελεύθερο». Από τον ιδρυτικό της «ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό» του Κωνσταντίνου Καραμανλή, βασικό στοιχείο της γοητείας του οποίου είναι το γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει ποιό είναι ακριβώς το περιεχόμενό του, μέχρι τον σημερινό «κοινωνικό φιλελευθερισμό» και τον γενικότερο «φιλελευθερισμό» που επικαλούνται τα στελέχη και οι νεολαίοι του κεντροδεξιού κόμματος όταν καλούνται να μιλήσουν για ιδεολογία – συνήθως, χωρίς μεγάλη επιτυχία.

Ο Συντηρητισμός «μύριζε» πάντοτε στο κεντροδεξιό κόμμα, ως θεωρούμενος πως προάγει την στασιμότητα ή ως μη δημοφιλής, κι ας αυτοπροσδιορίζεται το 57% των Ελλήνων πολιτών ως «συντηρητικοί» σε δημοσκόπηση της Public Issue τον Νοέμβριο του 2009, πριν δηλαδή από την κρίση που «έστρεψε προς τα Δεξιά» την πολιτική μας γεωγραφία. Ο Συντηρητισμός θεωρείτο «στασιμότητα», δεν αναγνωριζόταν σε αυτόν η πολιτική ιδεολογία της πρόταξης και της ιεράρχησης αξιών όπως η παράδοση, η εργατικότητα, το καθήκον, το ήθος, το φιλότιμο, ο σεβασμός στους νόμους, η αγάπη για την αξιοπρέπεια και την ευταξία, η παραδεδομένη πείρα αιώνων, τα οξυμένα αντανακλαστικά φιλοπατρίας.

Η αντικατάσταση του συντηρητισμού με τον φιλελευθερισμό προβάλλετο ως «προοδευτική», ως εξωστρεφής, ως τρέντυ: ειδικά από τότε που άρχισε την προεδρία του ο Μέγας Σώγαμπρος της ελληνικής Δεξιάς, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, το κεντροδεξιό κόμμα άρχισε να αυτοαποκαλείται «η μεγάλη φιλελεύθερη παράταξη», σε αντιπαραβολή με το νοσηρά αυτάρεσκο «η μεγάλη δημοκρατική παράταξη» των «σοσιαλιστών». (Μαΐστωρ της διαστροφής των εννοιών, ο ιδρυτής και πρόεδρος του «Κόμματος Νεοφιλελευθέρων» (1977) δήλωσε προχθές απο διαδικτύου ότι «δεν υπάρχει η έννοια του νεοφιλελευθερισμού, ούτε στην θεωρία ούτε στην πράξη»).

Κανείς δεν ζήτησε έναν «αμιγή» συντηρητισμό, με εξορισμένο τον φιλελευθερισμό. Όμως, αν δεν μπλέξουμε με την πραγματικά μη συγκρίσιμη αμερικανική πολιτική γεωγραφία, ο ενθάδε αυτοπροσδιορισμός της (κεντρο)Δεξιάς ως πρωτίστως «φιλελεύθερης», όχι συντηρητικής, αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία – επιπολαιότητας και φοβικότητας…

Παντού στην Ευρώπη, το μεγάλο κεντροδεξιό κόμμα αυτοπροσδιορίζεται πρωτίστως ως συντηρητικό ή χριστιανοδημοκρατικό αλλά και με φιλελεύθερα στοιχεία/ανταύγειες, με ένα μικρό, αμιγώς φιλελεύθερο κομματίδιο να περιστρέφεται ως δορυφόρος γύρω του, επικουρικά. Μάλιστα, η δημοφιλία του φιλελεύθερου κομματιδίου είναι τέτοια, που συνήθως λαχταρούμε για το αν θα μπει στην επόμενη Βουλή – στην Ελλάδα σπανιώτατα ξεπέρασε το 1%…

– Στη Βρετανία, η μεγάλη κεντροδεξιά αυτοαποκαλείται με σαφήνεια Conservative Party. Συγκυβερνά με το πολύ μικρότερο κόμμα των Liberal Democrats…

– Στη Γερμανία, η κεντροδεξιά ταυτίζεται με την χριστιανοδημοκρατία. Το μεγάλο CDU (Christlich Demokratische Union) συγκυβερνά σήμερα με το μικρό και αλαζονικό FDP (Freie Demokratische Partei – DieLiberalen), το οποίο δεν προβλέπεται να επιβιώσει στην επόμενη Βουλή…

Μην κουράσουμε: και λοιπά, και λοιπά. Ας κοιτάξει κανείς στην Γαλλία, στην Ιταλία. Πουθενά δεν είχε το κατ’ εξοχήν κεντροδεξιό κόμμα την φαεινή ιδέα να θεωρήσει τον εαυτό της ως κυρίως φιλελεύθερο και όχι ως κυρίως συντηρητικό! Αρνούμενο, έτσι, την ψυχή της «βάσης» της και την ιδιοπροσωπία της παράταξης που αξιώνει να εκπροσωπήσει…

Το ζήτημα της αντιδιαστολής συντηρητισμού και φιλελευθερισμού χωράει πολλή συζήτηση και ανάλυση, εδώ απλώς θίγουμε το θέμα. Σημειώνουμε πάντως ότι ο συντηρητισμός με τον φιλελευθερισμό ενίοτε συγκρούονται, δεν συμπορεύονται πάντοτε αρμονικά: σε επίπεδο θεμελίων, το κέντρο της αναφοράς του φιλελευθερισμού είναι το φυσικό άτομο, τα δικαιώματά του και οι ελευθερίες του, ενώ του συντηρητισμού η συλλογικότητα που συνοψίζεται με την λέξη «πατρίδα» – συλλογικότητα ευρύτερη από το απλό άθροισμα των «πολιτών». Αλλά και στο πολιτικό «δια ταύτα», οι αμιγείς συντηρητικοί και οι πραγματικοί φιλελεύθεροι βρίσκονται στα αντίπαλα στρατόπεδα σε ζητήματα όπως η υιοθεσία τέκνου από ζευγάρι ομοφυλοφίλων ή η θέση της εκκλησιαστικής ευσέβειας στον δημόσιο βίο, παραδείγματος χάριν. Ή στο πώς οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε το συλλογικό μας παρελθόν και την Ιστορία. Η συνεργασία και η γόνιμη συμπόρευση είναι εφικτή μόνο επί τη βάσει της σαφούς επίγνωσης της ουσιώδους διαφοράς: ότι άλλο πράγμα ο συντηρητισμός και άλλο πράγμα ο φιλελευθερισμός. Το μπαστάρδεμά τους οδηγεί στην αυτο-ακύρωση και των δύο!

Αλλά υφίσταται και ένα άλλο ζήτημα αναφοράς: η Δεξιά είναι η Αριστερά «αντεστραμμένη», ή μια ουσιωδώς διαφορετική πρόταση για τον άνθρωπο, τον κόσμο, την κοινωνία, την ιστορία, την πολιτική; Διότι εξετάζοντας την κεντροδεξιά ως κυρίως και κατ’ εξοχήν «φιλελεύθερη» (είτε εν ενεργεία είτε εν δυνάμει), αποδεχόμαστε τον τρόπο της Αριστεράς για τον διαχωρισμό της πολιτικής γεωγραφίας: την πολιτική σου τοποθέτηση την ορίζει κυρίως και πρωτίστως η στάση σου απέναντι στην οικονομία. Αυτή η αντίληψη «ιστορικού υλισμού» (που ενίοτε καταλήγει… υστερικός υλισμός) βασιλεύει στον συνεπέστατα ιστορικο-υλιστικό, από την ανάποδη, φιλελευθερισμό, ο οποίος δεν αυτο-προτείνεται απλώς ως μια οικονομική μέθοδος ή μια πολιτική πρόταση, αλλά ως μια φιλοσοφική κοσμοθεωρία, που δίνει δικό της περιεχόμενο σε θεμελιώδεις έννοιες όπως η «ελευθερία» κλπ. (Άλλωστε, κατά τον Λούκατς, ο ιστορικός υλισμός είναι ταυτόχρονα και η αυτοσυνειδησία του καπιταλισμού). Ο συντηρητισμός όμως δεν ορίζει την Πολιτική ως απλή συνάρτηση των οικονομικών επιλογών του κράτους ή των «ατόμων», με όλα τα άλλα ως «εποικοδόμημα» – δεν είναι μια «Αριστερά από την ανάποδη». Αντιθέτως! Ειδάλλως καταλήγει απλώς ένα «γαλάζιο ΣΥΡΙΖΑ»… Όπως ακριβώς συμβαίνει με τις απόψεις ουκ ολίγων «φιλελεύθερων κεντροδεξιών» περί εθνικών θεμάτων και θεσμικής-κοινωνικής ελευθεριότητας!

Πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την παραπάνω παράθεση κάποιων απόψεων θα ήταν η ζωντανή συζήτηση αυτοπροσδιορισμού που ενδεχομένως θα μπορούσαν αυτές να προκαλέσουν… Χορεύουμε;

Ο Σωτήρης Μητραλέξης είναι ο επικεφαλής Κ.Ο. Εθνικού Κινήματος για το ΜΒΕ 2014