ΔΕΝ ΕΠΑΡΚΕΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Το 11,5% των Ελλήνων υποστηρίζει κομματικούς συνδέσμους με νεοναζιστικές αντιλήψεις, το 32% των Ελλήνων μαθητών έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού (bullying), το  30,2% έχουν υπάρξει δράστες σχολικού εκφοβισμού, το 70% των αλλόθρησκων στη χώρα μας έχει υποστεί ρατσισμό…Και τα ποσοστά δεν έχουν τελειωμό. Τι κοινό έχουν όλα αυτά τα γεγονότα; Πώς καταλήξαμε σε τόσο ανησυχητικά υψηλά ποσοστά; Η απάντηση είναι μια: λόγω μόρφωσης και πιο συγκεκριμένα, λόγω ελλιπούς μόρφωσης. Η μόρφωση όμως που αφορά όχι μόνο γνώσεις, αλλά συνδυάζει δύο επίπεδα αναφοράς, την καλλιέργεια των πνευματικών δυνάμεων και την ανάπτυξη των ηθικών αρετών.

Η ουσία της εκπαίδευσης έχει αλλοιωθεί, γιατί έχει προβάλλει ο αυτοσκοπός. «Να γράψω καλά στο διαγώνισμα, να πάρω καλό βαθμό στο τέλος της χρονιάς, να περάσω στο πανεπιστήμιο,να,να,να…». «Να γίνω καλύτερος άνθρωπος, να εγκωμιάζω το διαφορετικό, να σέβομαι το συνάνθρωπό μου, να είμαι ειλικρινής και τίμιος». Αυτοί οι στόχοι, αυτές οι επιθυμίες πού πήγαν; Ίσως να τις απορρόφησε ένα σύστημα κατακερματισμένης εκπαίδευσης που αποτελεί απλά το μέσο για να εισέλθει κανείς στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι για να αποκτήσει ηθικές αρετές, για να πλάσει μια πιο πολυπρισματική και καλλιεργημένη προσωπικότητα. Και εφόσον όλα ξεκινάνε από το ποιόν της μόρφωσης που έχει κάποιος, αν δεν τοποθετηθούν τα σωστά θεμέλια από την αρχή, το πρόβλημα μετατοπίζεται αργότερα στην κοινωνία και στις επόμενες γενιές. Όταν το μόνο που διδάσκεται κανείς είναι πώς να λύνει μια εξίσωση και πώς να αποστηθίζει μια μονόπλευρη αφηγηματικά ιστορία, τότε τα αποτελέσματα θα είναι και ανάλογα.

Αφήνουμε τα παιδιά έρμαια στη δίνη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που πλέον έχουν καταλήξει αυτά να διαμορφώνουν το χαρακτήρα των νέων. Όταν ένα παιδί βλέπει καθημερινά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται, για παράδειγμα, ένας αλλοδαπός, κανείς δεν δύναται να βεβαιωθεί και να ψυχολογήσει το πώς θα αντιδράσει σε αυτή την εικόνα. Και εδώ εμφανίζεται ο μέγιστος κίνδυνος. Μπορεί να αποστραφεί από τη συγκεκριμένη συμπεριφορά ή και να την ενστερνιστεί. Και σε αυτό το σημείο είναι που πρέπει να επέμβει το σχολείο ως αντίβαρο σε αυτή την αρνητική εικόνα που μεταλαμπαδεύεται στην κοινωνία. Και πώς είναι δυνατόν να το κάνει αυτό; Αξιοποιώντας τις σχολικές ώρες όχι μόνο για εκπαίδευση, αλλά και για παιδεία. Παρακινώντας τη διενέργεια συζητήσεων σε επίπεδο τάξης και εκδηλώσεων, προκειμένου να πληροφορηθεί ο μαθητής για θέματα όπως ο σχολικός εκφοβισμός (γιατί δεν πρέπει να προβαίνει κανείς σε αυτόν, τι επιπτώσεις έχει στη ψυχοσύνθεση των θυμάτων), να προβληματίζεται για τα φαινόμενα ρατσιστικής βίας (λόγω φυλής, φύλου, εξωτερικής εμφάνισης, οικογενειακής κατάστασης). Διοργανώνοντας αντιρατσιστικές εκστρατείες με σκοπό να δοθεί ένας ορισμός στο τι σημαίνει διαφορετικό και έτσι να αρχίσει να καλλιεργείται η αποδοχή αυτού.

Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία ζύμωσης της προσωπικότητας των νέων, θα καταφέρουμε να εγκαθιδρύσουμε την πολυπολιτισμικότητα στην εκπαίδευση. Με το να ιδρύουμε διαφορετικά σχολεία για αλλοδαπούς δε λύνουμε το πρόβλημα, αλλά το μεταθέτουμε. Αυτό που χρειάζεται είναι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες σε επίπεδο σχολείου, προκειμένου να συμβιώσουν σε αυτό αρμονικά ημεδαποί και μη. Το σχολείο με συγκεκριμένα προγράμματα διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης είναι σε θέση να διαδραματίσει καίριο ρόλο στη δημιουργία ανοιχτών κοινωνιών που θα διακατέχονται από ισονομία, αλληλοαποδοχή και αλληλοκατανόηση. Το σχολείο μπορεί να αποτελέσει το «χωνευτήρι» πολλών πολιτισμών, χωρίς όμως να παραγκωνίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε πολιτισμού, προωθώντας την αρχή της ισοτιμίας των πολιτισμών και την αρχή των ίσων ευκαιριών και καλλιεργώντας με αυτό τον τρόπο στους μαθητές την κριτική σκέψη. Παράλληλα όμως θα ανταπεξέρχεται στις πολιτισμικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές προσδοκίες όλων των εθνικών ομάδων.

Ένα τέτοιο εκπαιδευτικό σύστημα θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης ευρωπαϊκής και παγκόσμιας πραγματικότητας, καθώς θα απαλλαγεί από εσωτερικούς διχασμούς και εθνοκεντρικές αντιλήψεις. Εφόσον επιθυμούμε να επιφέρουμε την πολυπόθητη αλλαγή στην κοινωνία, πρέπει να ξεκινήσουμε από την παιδεία. «Ο άνθρωπος δεν είναι άλλο από το αποτέλεσμα της διαπαιδαγώγησής του», είχε ορθώς διατυπώσει ο Ιμμάνουελ Καντ. Όταν αυτή η διαπαιδαγώγηση εξυπηρετεί ως μόνο σκοπό τη δημιουργία καλύτερων πνευματικά και ηθικά πολιτών, τότε και η κοινωνία θα είναι πνευματικά και ηθικά υγιής. Αν επικεντρωθεί μόνο στην κατάρτιση των νέων, τότε θα υστερεί σε ηθικές αρχές. Γι’ αυτό άλλωστε η εκπαίδευση δεν επαρκεί, χρειάζεται και παιδεία…

Ευγενία Φαραζά
Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων
Βουλευτής της Σοσιαλιστικής Δύναμης
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα Νομικής