Η σημασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Ελλάδα και η ανάγκη ενίσχυσης του

Γράφει ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης*

Ο στρατηγός Μακρυγιάννης θεωρεί την Ορθοδοξία θεμέλιο λίθο της εθνικής και πνευματικής υποστάσεως μας. «Αν σηκώσουν την πίστη ξένοι, χάνεται το έθνος. Λαοί και έθνη που παραμερίζουν τη θρησκεία τους καταντούν περίγελως διεθνώς».

Είναι προφανής ο πόλεμος που γίνεται στις ημέρες μας κατά της θρησκείας και κατά της εκκλησίας μας. Ένας πόλεμος ανεξήγητος, ο οποίος έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια υποκινούμενος από λόμπι του εξωτερικού. Ως Έλληνες έχουμε χρέος να υποστηρίξουμε την Εκκλησία μας ως θεσμό διότι στη χώρα μας για λόγους ιστορικούς υπάρχει στενός δεσμός μεταξύ ορθόδοξης εκκλησίας – πίστης και Ελληνικού κράτους. Η Ελλάδα είναι η χώρα των μεγάλων αγώνων για την κατάκτηση μεγάλων ιδανικών. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στη χώρα μας να χάσει το χαρακτήρα της και να μετατραπεί σε μάζα ανθρώπων χωρίς συνείδηση και εθνική και πνευματική ταυτότητα. Η εκκλησία αποτελεί την άμυνα για την εθνική ταυτότητα, το εμπόδιο στην παγκοσμιοποίηση, στην ισοπέδωση των παραδόσεων και στην εκπόρθηση των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού. Πρέπει να παραδώσουμε στα παιδιά μας μια Ελλάδα σύγχρονη, σεβαστή, αξιοπρεπή, αναπτυγμένη αλλά ταυτόχρονα μια Ελλάδα παραδοσιακή και χριστιανική.

Δυστυχώς, όμως, στις ημέρες μας πολλοί δείχνουν να αγνοούν την ιστορία της Ελλάδας του 18ου και 19ου αιώνα. Διότι αν γνώριζαν ιστορία θα γνώριζαν ότι σε ορθόδοξους κληρικούς οφείλεται η διατήρηση και η καλλιέργεια γραμμάτων και η εισαγωγή προοδευτικών αρχών στην Ελλάδα. Όποιος νομίζει πως είναι Ευρωπαίος μέσα από την ομοιομορφία και την ισοπέδωση πρέπει να γνωρίζει ότι είναι καταδικασμένος να είναι Ευρωπαίος 2ης κατηγορίας, φτωχός συγγενής της Ευρώπης και κακέκτυπο σύγχρονου Ευρωπαίου πολίτη. Οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν έχουν το σύμπλεγμα της κατωτερότητας για την πολιτιστική, θρησκευτική και εθνική τους ταυτότητα όπως έχουν δυστυχώς μερικοί από τους δικούς μας ευρωπαϊστές.

Ας έλθουμε τώρα στο ζήτημα του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου.
Κατ’ αρχήν, όλος ο χριστιανικός κόσμος αναγνωρίζει τη θεσμική ιδιότητα και τη διαχρονική προσφορά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Ελλάδα χρωστάει πολλά στο Πατριαρχείο, καθώς φρόντισε για τη διαφύλαξη της Ελληνικής Γραμματείας και παράδοσης στην Κωνσταντινούπολη και ενίσχυσε ηθικά και πνευματικά τους Έλληνες ομογενείς όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες. O Έλληνας Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ως πνευματικός αρχηγός των περίπου 350.000.000 Ορθοδόξων, είναι ένας από τους σημαντικότερους πνευματικούς ηγέτες στον κόσμο, θέση που κρατούν οι προκάτοχοί του συνεχόμενα και χωρίς διακοπή για πάνω από 1.700 χρόνια. Το Ελληνικό χαρτί του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι ένα από τα σημαντικότερα γεωπολιτικά χαρτιά στην παγκόσμια κατανομή εξουσίας, επιρροής και κατασκευής γνώμης!

Το οικουμενικό πατριαρχείο είναι ελληνικό πατριαρχείο, είναι το μέσο προάσπισης του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας ανά τον κόσμο γι’ αυτό και απολαμβάνει ένα καθεστώς πρωτείου. Αν ήμασταν ακροδεξιοί όπως κάποιοι μας χαρακτηρίζουν, θα ήμασταν κατά του Πατριαρχείου διότι ο Πατριάρχης υποτάσσεται στο Νομάρχη της Κωνσταντινούπολης κάτι το οποίο η ακροδεξιά ιδεολογία δεν δέχεται! Ωστόσο, ως εθνικό κίνημα αποδεχόμαστε και διαβλέπουμε την οικουμενική διάσταση του πατριαρχείου. Είμαστε Έλληνες με την οικουμενική διάσταση του όρου και όχι με τη στενή εθνικιστική, κρατικιστική διάσταση, με ιδεολογικές παρωπίδες και συμπλέγματα ανωτερότητας!

Δυστυχώς, το Πατριαρχείο αντιμετωπίζει διαρκώς προβλήματα. Τα περισσότερα από αυτά προκύπτουν κυρίως από τις σχέσεις που είχε και έχει με την Τουρκία, τόσο σε πολιτικό – διοικητικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Ήδη από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923, η Τουρκία ξεκίνησε οργανωμένες προσπάθειες για την αποδυνάμωση και την εξάλειψη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Τουρκία, ακόμα και σήμερα, εξακολουθεί συστηματικά να παραβιάζει τις προβλέψεις σχετικά με τις μειονότητες, που περιέχονται στο κείμενο της Συνθήκης της Λωζάννης, ειδικά στα άρθρα 14 και 37-45, αλλά και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου όπως το άρθρο 9, περί θρησκευτικής ελευθερίας. Κάποια από τα προβλήματα είναι η μη αναγνώριση της Οικουμενικότητας του Πατριαρχείου και η άρνηση της Νομικής Προσωπικότητάς του, η αδυναμία εκπαίδευσης νέων κληρικών εξαιτίας της μη επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η αρνητική αντιμετώπιση των περιουσιακών και ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων του Πατριαρχείου και της Ομογένειας κλπ.

Δεν επιθυμώ όμως να μείνω στα προβλήματα που αντιμετώπισε δια μέσου των αιώνων και δυστυχώς συνεχίζει να αντιμετωπίζει διαχρονικά το Πατριαρχείο, αλλά θα ήθελα να αναφερθώ στη σημασία που έχει τόσο για την Ορθοδοξία όσο και για την Ελλάδα στην παγκόσμια σκακιέρα. Στην Ορθοδοξία ως πνευματικότητα δεν της επιτρέπεται ποτέ να λειτουργήσει γεωπολιτικά, αν και διατηρεί πάντα το δικαίωμα της υπευθυνότητας στα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Δηλαδή οι όροι «γεωπολιτική» και «Ορθοδοξία» από μόνοι τους αντιφάσκουν. Δεν παύουν όμως να συλλειτουργούν μέσα στα πλαίσια της ιστορικότητας των πολιτισμών και ιδιαίτερα στην εποχή μας.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα πράγματα στην διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα πρέπει να δούμε το κενό που δημιουργείται από τον λεγόμενο επερχόμενο πόλεμο των Πολιτισμών που εγκαινιάστηκε με το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Yόρκη. Αυτός ο πόλεμος, που ακόμα και αν σε επίπεδο πολεμικό δεν έχει γίνει αδυσώπητος όμως σε επίπεδο κοινωνικό έχει ήδη γίνει, χρειάζεται όπως κάθε πόλεμος τη λειτουργική ύπαρξη μίας γέφυρας που θα συνδέει αυτούς που αντιπαλεύουν. Ναι, υπάρχει αυτή την στιγμή στον κόσμο μόνο μία τέτοια γέφυρα η οποία μπορεί τελικά να γίνει λειτουργική. Kαι αυτή η γέφυρα είναι ο ελληνικός πολιτισμός στο σύνολό του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Mε ό, τι μπορεί να σημαίνει αυτό.

Άρα η Ελλάδα, ως επίσημος φορέας σημειολογικής πάντα έκφρασης του ελληνικού πολιτισμού, παρόλα τα πιθανά της χάλια και παρόλη την μίζερη ζωή των κατοίκων της, είναι ο μόνος τόπος που μπορεί να λειτουργήσει ως παγκόσμια γέφυρα ισότιμης συνομιλίας στον πολιτισμό. H Ελλάδα αυτή τη στιγμή δείχνει να κινδυνεύει από την επέλαση μίας ανείπωτης πολιτιστικής μιζέριας και μιας απόλυτης απώλειας της ταυτότητάς της. Ευτυχώς όμως, στο διάβα των αιώνων, όπως έχει αποδειχτεί, ούτε η Ελληνικότητα ούτε η Ορθοδοξία είναι μεγέθη που είναι αδύνατον να χαθούν… Kαι πώς να το κάνουμε, είτε το θέλουμε είτε όχι, η Ελληνικότητα πορεύτηκε χέρι – χέρι με την Ορθοδοξία κυρίως στις τραγικές στιγμές της ιστορίας του.

Mία Ελλάδα που να επιδιώκει να δημιουργηθούν εδώ σε αυτό το χώρο οι μεγαλύτερες φιλοσοφικές (πλατωνικές, αριστοτελικές, πυθαγόρειες, ορθόδοξες κ.λπ.) ακαδημίες της γης. Mια Ελλάδα που να γίνεται κέντρο πολιτισμού για εκατομμύρια ανθρώπους. Mία Ελλάδα ανοιχτή, δυναμική, κοσμοπολίτικη, αλλά και συγκροτημένη, μία Ελλάδα που πρέπει να προασπίζεται στο Σύνταγμα της ως κεντρική θρησκεία την Ορθοδοξία αλλά και που πρέπει ταυτόχρονα να προστατεύει και όλες τις άλλες θρησκείες που συνυπάρχουν με την επικρατούσα Θρησκεία ιδιαίτερα αυτές που σέβονται και εμπνέονται από την Ελληνικότητα και τον Ελληνικό πολιτισμό. Mία Ελλάδα που να στηρίζει όλες τις Ελληνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία αλλά και να γίνεται θρησκευτική Μητρόπολη για κάθε Ορθόδοξο ή Ανατολικό Χριστιανό. Mία Ελλάδα που θα αγκαλιάζει όλους τους Έλληνες, και αυτούς εντός των συνόρων αλλά και τον απανταχού Ελληνισμό, και που δεν θα απεμπολεί τα εθνικά της σύμβολα και τα κυριαρχικά της δικαιώματα, την ελληνική σημαία, την ελληνική παιδεία και γλώσσα της, τις παραδόσεις του λαού της, μία Ελλάδα που θα διασφαλίζει εν τέλει τον ίδιο τον ελληνικό λαό. Mόνο μία τέτοια Ελλάδα είναι δυνατόν να λειτουργήσει ως μητροπολιτικό, επιστημονικό, γεωπολιτικό, πνευματικό, πολιτισμικό ή θρησκευτικό κέντρο των εκατομμυρίων αυτών ανθρώπων που προσβλέπουν προς τα εδώ. Παραδόξως αυτόν τον ρόλο φαίνεται, προς το παρόν, να είναι σε θέση να τον παίξει το Οικουμενικό Πατριαρχείο πολύ καλύτερα από ότι οι εκάστοτε σημερινές κυβερνήσεις μας. Kαι αυτό γιατί το Οικουμενικό Πατριαρχείο επί αιώνες έχει δεθεί με τις παγκόσμιες πολιτιστικές οσμώσεις, με την διασπορά, με την Δύση αλλά και με την Ανατολή. Επομένως θεωρείται επιτακτική η ανάγκη να ενισχύσουμε τόσο αυτό όσο και τις Μητροπόλεις ανά τον κόσμο, που υπάγονται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, με μισθωμένες αποστολές Ελλήνων ιερέων που θα καλλιεργήσουν την εθνική και θρησκευτική συνείδηση στις ελληνικές μειονότητες. Kαι εδώ λοιπόν, εμφανίζεται ο πολυσχιδής ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όχι πλέον ως ενός θεσμού πνευματικού και μόνο, αλλά ενός θεσμού που όλοι οι διεθνείς γεωπολιτικοί παράγοντες επιθυμούν να του προσδώσουν μία καίρια γεωπολιτική ταυτότητα.
Αυτή τη στιγμή φαίνεται άκρως αποδυναμωμένο και δεν είναι λίγοι αυτοί (κυρίως –και αυτό είναι το παράδοξο– μεταξύ Ελληνικών και Τουρκικών κύκλων) που το εμφανίζουν απλά ως έναν ξεθωριασμένο θεσμό- απολίθωμα του παρελθόντος- που αφορά λίγους Ορθόδοξους σε όλο τον κόσμο και 2–3.000 Έλληνες – Ρωμιούς της Πόλης. Βέβαια, αν είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός ισχυρού Οικουμενικού Πατριαρχείου άλλο τόσο αναγκαία είναι και η ύπαρξη μίας κραταιάς σύγχρονης Ελλάδας, αφού μία «ελληνική γέφυρα πολιτισμών» χωρίς ελληνική γλώσσα και παιδεία, χωρίς Έλληνες και χωρίς μια καλά οργανωμένη και ασφαλή Ελλάδα, δεν είναι εξασφαλισμένο ότι θα παραμείνει ελληνική. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο τίθεται και το ζήτημα του επερχόμενου γεωπολιτικού ρόλου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο μέλλον. Ως ελληνικού καθιδρύματος που ωστόσο έχει οικουμενικό και υπερεθνικό χαρακτήρα. Παρόλα αυτά η κανονικότητα της πρωτοκαθεδρίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου επί των άλλων Πατριαρχείων, πρωτοκαθεδρία που κατ’ ουδένα τρόπο δεν σημαίνει ηγεσία (ο Πατριάρχης είναι primus inter pares), και αυτό είναι σαφέστατο μέσα στην Ορθόδοξη Παράδοση, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί τουλάχιστον σε επίπεδο Ιερών Kανόνων. Kαι βεβαίως ούτε και στην Ρωσία.

Σήμερα η Ελλάδα πρακτικά παραμένει αδιάφορη απέναντι στα εκατοντάδες εκατομμύρια αυτών των ανθρώπων, Χριστιανών Ορθοδόξων, τα οποία, παρά τις απίστευτα έντονες διαφοροποιήσεις τους, θεωρούν πνευματική τους (κατά το θρήσκευμα) Μητρόπολη –και ίσως και πατρίδα– την Ελλάδα αξιώνουν και απαιτούν από αυτήν, όπως το παιδί από την μητέρα, αλλά και είναι πρόθυμοι να της αναγνωρίσουν επί της ουσίας αυτόν τον ρόλο. Mια Ελλάδα που πραγματικά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πνευματική και γεωπολιτική Αυτοκρατορία με εκατοντάδες εκατομμύρια ως ανθρώπινο δυναμικό!

Αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε να πολιτευόμαστε πολιτειακά, πολιτικά και πολιτισμικά με άλλους όρους και τρόπους, αφού οι τωρινοί μας είναι άκρως ανεπαρκείς και οδηγούν στη σμίκρυνσή μας και στην αυτοκαταστροφή μας ακόμα και ως μίας απλής νοτιο–βαλκανικής ή νοτιο–ανατολικο–ευρωπαϊκής πολιτιστικής, εθνικής ή κρατικής ελληνικής οντότητας. Το Εθνικό Κίνημα έχει ως στόχο να ανατρέψει τα δεδομένα, να δώσει άλλη πνοή στην χάραξη της πολιτικής του τόπου και να δράσει πάνω στις αρχές και στις αξίες στις οποίες βασίστηκε η δημιουργία αυτού του ευλογημένου χώρου που λέγεται Ελλάδα!

*Παναγιώτης Ρουμελιώτης
Επιτροπή Εθνικής Αμύνης & Εξωτερικών Υποθέσεων
Βουλευτής Εθνικού Κινήματος
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Νομικής